การวิจัยครั้งนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อ 1) ศึกษาประวัติความเป็นมา องค์ประกอบ บทบาทและคุณค่าของพิธีกรรม
แซนโฎนตา กลุ่มชาติพันธุ์ไทยเขมรในจังหวัดสุรินทร์ และ 2) เพื่อพัฒนาศิลปะการแสดงจากพิธีกรรมแซนโฎนตา กลุ่ม
ชาติพันธุ์ไทยเขมรในจังหวัดสุรินทร์โดยใช้การวิจัยเชิงคุณภาพ ด้วยเทคนิคการสังเกต สังเกตแบบมีส่วนร่วม และการ
สัมภาษณ์เชิงลึก ผลการศึกษาพบว่า พิธีกรรมแซนโฎนตาแบ่งเป็น 2 ช่วง ช่วงแรก วันขึ้น 14 คํ่าและขึ้น 15 คํ่า เดือน 10
เรียกว่า “เบ็นตูจ” (สารทเล็ก) ช่วงที่สองวันแรม 14 คํ่า และแรม 15 คํ่า เดือน 10 เรียกว่า “เบ็นทม” (สารทใหญ่)
การประกอบพิธีกรรมทำในระดับครอบครัว ระดับเครือญาติ ระดับชุมชน ขั้นตอนการประกอบพิธีกรรม แบ่งเป็น 3 ขั้นตอน
คือ ขั้นเตรียม ขั้นดำเนินงาน และขั้นส่งวิญญาณบรรพบุรุษกลับ บทบาทและคุณค่าของพิธีกรรมถือว่ามีคุณค่าด้านจิตใจ
เป็นศูนย์รวมของความรัก ความสามัคคีในหมู่พี่น้องและเครือญาติ การพัฒนาศิลปะการแสดงจากพิธีกรรมแซนโฎนตา สื่อ
ถึงสิ่งที่ปฏิบัติในวันแซนโฎนตา ใช้ทำนองเพลงกันตรึม แต่งกายแบบพื้นเมืองไทยเขมรสุรินทร์ อุปกรณ์ที่ใช้ พานขันธ์ 5 และ
กระเจอโฎนตา รูปแบบการแสดงมี 5 ช่วง ได้แก่ ช่วงเชิญชวนและนำเครื่องแซนโฎนตามาบูชา ช่วงบูชาเครื่องเซ่นไหว้ ช่วง
รวมกลุ่มแสดงความสุข ช่วงนำเครื่องเซ่นไหว้ไปทำบุญ และช่วงจบด้วยท่าลา ประโยชน์ที่ได้คือความสุนทรีย์ ความบันเทิง
สื่อให้เห็นถึงประเพณีวัฒนธรรมอันดีงาม เป็นเครื่องมือช่วยกล่อมเกลาจิตใจ ให้เกิดความรัก ความสามัคคีกันในบรรดา
ญาติพี่น้อง และชุมชน
This research aimed to study its historical
background, elements, roles and values of the
Sean Donta rites of a Thai-Khmer ethnic in Surin
province and to develop performing arts derived
from the rites. Qualitative research methodology
was employed using observation, in-depth interview
and focus group technique. The result reveals
that origin of Sean Donta rites was from the long
past. The ceremony has divided into 2 sessions.
The first session called “Ben-Tuj (Sard-Lek)”, fallen
on 14th and the 15th of the waxing moon of the
10th lunar month. The second session called “BenTomb
(Sard-Yai)” fallen on the 14th and the 15th
of the waning moon of the 10th lunar month. The
rite aimed to pay respect and returned gratitude
to fore-grandparents and ancestors. Happiness,
prosperous, success in careers and wealthy will
benefit to ceremony doers in return. The ceremony
components includes ritual doers, equipment
and place. The ritual doers were usually head of
a family. All relatives are expected to attend the
ceremony. The equipment were divided into 3
categories included sacrifice, oblation and containers.
At family level, the rite was performed at home,
at senior’s home for relative level, and at school,
temple or village hall for community level. The
rite has three parts namely preparation of goods
and foods, performing of the ceremony and
inviting ancestors’ spirit back. The roles and values
of ceremony was a spiritual values considering as
embodiment of love and harmony in family and
among relatives. The rite was also seen as merit
making to ancestors and relatives who passed
away. To doers, as merit accumulation in the future
according to religious beliefs. The performing art
from Saen Donta ceremony was developed from
the following aspects. The Lyrics showed the
ritual practice which conducted in Surin native
Khmer language with four Surin native melodies
included “Kan Truem Srey Yong” (girl in mind),
“Phanom-Sroaj” (sharped mountain), “Kart-Pa-Ka”
(picking flower) and “Sa-norh Weel Thom” (pity
wide field). The music used in the ceremony was
“Kan-Truem”. The ritual costume was the traditional
silk dress of Surin with unique accessories. The
performance equipment includes five “Phan Khan”
trays and Donta bamboo basket. The performance
has divided into 5 sessions. The first session was
invitation and sacrificial taking. The second session
was sacrificial offering worship. The third session
was gathering and happiness expression. The fourth
session was taking sacrificial offering to make merit.
The fifth session was ending posture. The benefit
of creating performance was not only for entertainment
purpose, but it was also an expression
of traditional culture. Moreover, it was a tool to
bring family members, relatives and community
together with love and harmony.
