การพัฒนาศิลปะการแสดงจากพิธีกรรมแซนโฎนตา กลุ่มชาติพันธุ์ไทยเขมรในจังหวัดสุรินทร์

Abstract

การวิจัยครั้งนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อ 1) ศึกษาประวัติความเป็นมา องค์ประกอบ บทบาทและคุณค่าของพิธีกรรม แซนโฎนตา กลุ่มชาติพันธุ์ไทยเขมรในจังหวัดสุรินทร์ และ 2) เพื่อพัฒนาศิลปะการแสดงจากพิธีกรรมแซนโฎนตา กลุ่ม ชาติพันธุ์ไทยเขมรในจังหวัดสุรินทร์โดยใช้การวิจัยเชิงคุณภาพ ด้วยเทคนิคการสังเกต สังเกตแบบมีส่วนร่วม และการ สัมภาษณ์เชิงลึก ผลการศึกษาพบว่า พิธีกรรมแซนโฎนตาแบ่งเป็น 2 ช่วง ช่วงแรก วันขึ้น 14 คํ่าและขึ้น 15 คํ่า เดือน 10 เรียกว่า “เบ็นตูจ” (สารทเล็ก) ช่วงที่สองวันแรม 14 คํ่า และแรม 15 คํ่า เดือน 10 เรียกว่า “เบ็นทม” (สารทใหญ่) การประกอบพิธีกรรมทำในระดับครอบครัว ระดับเครือญาติ ระดับชุมชน ขั้นตอนการประกอบพิธีกรรม แบ่งเป็น 3 ขั้นตอน คือ ขั้นเตรียม ขั้นดำเนินงาน และขั้นส่งวิญญาณบรรพบุรุษกลับ บทบาทและคุณค่าของพิธีกรรมถือว่ามีคุณค่าด้านจิตใจ เป็นศูนย์รวมของความรัก ความสามัคคีในหมู่พี่น้องและเครือญาติ การพัฒนาศิลปะการแสดงจากพิธีกรรมแซนโฎนตา สื่อ ถึงสิ่งที่ปฏิบัติในวันแซนโฎนตา ใช้ทำนองเพลงกันตรึม แต่งกายแบบพื้นเมืองไทยเขมรสุรินทร์ อุปกรณ์ที่ใช้ พานขันธ์ 5 และ กระเจอโฎนตา รูปแบบการแสดงมี 5 ช่วง ได้แก่ ช่วงเชิญชวนและนำเครื่องแซนโฎนตามาบูชา ช่วงบูชาเครื่องเซ่นไหว้ ช่วง รวมกลุ่มแสดงความสุข ช่วงนำเครื่องเซ่นไหว้ไปทำบุญ และช่วงจบด้วยท่าลา ประโยชน์ที่ได้คือความสุนทรีย์ ความบันเทิง สื่อให้เห็นถึงประเพณีวัฒนธรรมอันดีงาม เป็นเครื่องมือช่วยกล่อมเกลาจิตใจ ให้เกิดความรัก ความสามัคคีกันในบรรดา ญาติพี่น้อง และชุมชน

This research aimed to study its historical background, elements, roles and values of the Sean Donta rites of a Thai-Khmer ethnic in Surin province and to develop performing arts derived from the rites. Qualitative research methodology was employed using observation, in-depth interview and focus group technique. The result reveals that origin of Sean Donta rites was from the long past. The ceremony has divided into 2 sessions. The first session called “Ben-Tuj (Sard-Lek)”, fallen on 14th and the 15th of the waxing moon of the 10th lunar month. The second session called “BenTomb (Sard-Yai)” fallen on the 14th and the 15th of the waning moon of the 10th lunar month. The rite aimed to pay respect and returned gratitude to fore-grandparents and ancestors. Happiness, prosperous, success in careers and wealthy will benefit to ceremony doers in return. The ceremony components includes ritual doers, equipment and place. The ritual doers were usually head of a family. All relatives are expected to attend the ceremony. The equipment were divided into 3 categories included sacrifice, oblation and containers. At family level, the rite was performed at home, at senior’s home for relative level, and at school, temple or village hall for community level. The rite has three parts namely preparation of goods and foods, performing of the ceremony and inviting ancestors’ spirit back. The roles and values of ceremony was a spiritual values considering as embodiment of love and harmony in family and among relatives. The rite was also seen as merit making to ancestors and relatives who passed away. To doers, as merit accumulation in the future according to religious beliefs. The performing art from Saen Donta ceremony was developed from the following aspects. The Lyrics showed the ritual practice which conducted in Surin native Khmer language with four Surin native melodies included “Kan Truem Srey Yong” (girl in mind), “Phanom-Sroaj” (sharped mountain), “Kart-Pa-Ka” (picking flower) and “Sa-norh Weel Thom” (pity wide field). The music used in the ceremony was “Kan-Truem”. The ritual costume was the traditional silk dress of Surin with unique accessories. The performance equipment includes five “Phan Khan” trays and Donta bamboo basket. The performance has divided into 5 sessions. The first session was invitation and sacrificial taking. The second session was sacrificial offering worship. The third session was gathering and happiness expression. The fourth session was taking sacrificial offering to make merit. The fifth session was ending posture. The benefit of creating performance was not only for entertainment purpose, but it was also an expression of traditional culture. Moreover, it was a tool to bring family members, relatives and community together with love and harmony.