งานวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาหลักการปฏิบัติวิปัสสนากรรมฐาน และรูปแบบการจัดการการท่องเที่ยวเชิงวิปัสสนากรรมฐาน กรณีของจังหวัดขอนแก่นและจังหวัดมหาสารคาม เป็นการศึกษาแบบผสมผสานทั้งเชิงปริมาณ โดยใช้แบบสอบถามจากกลุ่มตัวอย่างจำนวน 400 คน ด้วยการสุ่มตัวอย่างอย่างง่ายและวิเคราะห์ข้อมูลด้วยสถิติพรรณนาได้แก่ค่าร้อยละ ค่าเฉลี่ย และค่าเบี่ยงเบนมาตรฐานและการวิจัยเชิงคุณภาพ เป็นการประชุมกลุ่มย่อยกับผู้มีส่วนเกี่ยวข้องจำนวน 30 ท่าน โดยใช้แบบสัมภาษณ์เชิงลึกร่วมกับการสังเกตแบบมีส่วนรวม และนำข้อมูลทั้งสองส่วนมาวิเคราะห์เนื้อหาและข้อมูลด้วยสถิติเชิงพรรณนา ผลการวิจัยพบว่า ในพื้นที่จังหวัดขอนแก่นและจังหวัดมหาสารคาม มีหลักการปฏิบัติวิปัสสนากรรมฐานที่สำคัญ 4 ประเภท คือ 1) ยุบ-พอง 2) พุทโธ 3) เคลื่อนไหว และ 4) โกเอนก้า สำหรับการท่องเที่ยวเชิงวิปัสสนากรรมฐานในพื้นที่จังหวัดขอนแก่น มีความโดดเด่นด้านหลักสูตรทั้งสำหรับชาวไทยและหลักสูตรนานาชาติและในพื้นที่จังหวัด มหาสารคามมีหลักสูตรเฉพาะชาวไทยเท่านั้น ซึ่งทั้ง 2 แห่ง มีปฏิทินการปฏิบัติวิปัสสนากรรมฐานที่หลากหลายตั้งแต่ 3 ถึง 30 วัน และมีรูปแบบการจัดการ 2 อย่างคือรูปแบบการจัดการโดยคณะกรรมการทั้งฝ่ายสงฆ์และฝ่ายฆราวาสและรูปแบบการจัดการแบบ “บวร” โดยใช้ระบบค่านิยมองค์กร ประกอบด้วย วิสัยทัศน์ ปรัชญา เป้าหมายและวัตถุประสงค์"
This research aims to study the concept of Buddhist meditation practice and model of
tourism management towards Buddhist meditation in the area of Khon Kaen and Mahasarakham
provinces. The research was completed by applying mixed research method. The quantitative
analysis was done by using questionnaire from 400 samples with simple sampling. The data were
analyzed using descriptive statistics: percentage, mean, and standard deviation. For qualitative
research, an analysis was conducted by using data attained from focus-group meeting with 30
participants, by using in-depth interviews and participatory observation. Both data were analyzed
for content and data with descriptive statistics.
There were 4 findings in the important concept of Buddhist meditation practice in the area
of Khon Kaen and Mahsarakham provinces: 1) “Yub-Phong”, 2) “Bud-dho”, 3) “Movement” and
4) “Go-enka. The Buddhist meditation tourism in the area of Khon Kaen province is unique for both
Thais and international programs. But in the area of Mahasarakham province, There is only Thais
program. Both have a calendar of Buddhist meditation practice ranging from 3 to 30 days. There are
two types of management styles, the one managed by the clergy and secular committees and the
"corporate" system by using the core value system consisted of vision, philosophy, goals, and
objectives.
