ภูมิปัญญาและการมีส่วนร่วมของชาวบ้านในการจัดการทรัพยากรป่าไม้ : กรณีศึกษาป่าชุมชนบ้านหนองเสม็ด ตำบลกระหาด อำเภอจอมพระ จังหวัดสุรินทร์

Abstract

การวิจัยครั้งนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาภูมิปัญญาและการมีส่วนร่วมของชาวบ้านในการจัดการทรัพยากรป่าไม้ในเขตป่าชุมชนหนองเสม็ด ตำบลกระหาด อำเภอจอมพระ จังหวัดสุรินทร์ ประชากรที่ใช้ในการวิจัยครั้งนี้ คือ ชาวบ้านในเขตพื้นที่ป่าชุมชนหนองเสม็ด ตำบลกระหาด อำเภอจอมพระ จังหวัดสุรินทร์ จาก 4 หมู่บ้าน คือ หมู่บ้านกระหาด หมู่บ้านอันโนง หมู่บ้านหนองยาว และหมู่บ้านโคกจ๊ะ จำนวนทั้งสิ้น 2,033 คน และใช้กลุ่มเป้าหมาย จากประชากรทั้ง 4 หมู่บ้าน ด้วยการสุ่มตัวอย่างแบบแบ่งชั้น และแบบเจาะจง ได้กลุ่มเป้าหมาย จำนวนทั้งสิ้น 88 คน เครื่องมือสำหรับเก็บรวบรวมข้อมูลการวิจัย เป็นแบบสัมภาษณ์ นำข้อมูลที่ได้ไปวิเคราะห์ทางสถิติ โดยใช้ค่าร้อยละแล้วนำเสนอในรูปตางรางและความเรียง ผลการวิจัยพบว่า 1. ภูมิปัญญาชาวบ้านที่นำมาใช้ในการจัดการป่าชุมชนบ้านหนองเสม็ด ชาวบ้านมีความเชื่อว่ามีสิ่งสถิตอยู่ในป่า มีปู่ตา มีเจ้าที่และนางไม้ มีการนำภูมิปัญญามาใช้ในการจัดการป่าชุมชนหนองเสม็ด คือ การสืบชะตาป่า ทำบุญป่าและการบวชป่า ด้านกฎระเบียบที่เกี่ยวข้องกับการจัดการป่าชุมชนหนองเสม็ด ชาวบ้านมีความเห็นในการกำหนดกฎระเบียบที่เกี่ยวข้องมาใช้ คือ การห้ามลักลอบตัดไม้ การห้ามลักลอบฆ่าสัตว์ป่า การห้ามบุกรุกพื้นที่ป่า การห้ามเก็บของป่า ด้านความคิดเห็นเกี่ยวกับความสำคัญของป่า ชาวบ้านเห็นว่าป่าเป็นที่อยู่อาศัยของสัตว์ป่า เป็นแหล่งกำเนิดของผลผลิตจากป่า เป็นแหล่งฟอกอากาศให้บริสุทธิ์ และเป็นแหล่งเก็บน้ำ 2. การมีส่วนร่วมในการจัดการป่าชุมชนบ้านหนองเสม็ด ส่วนใหญ่มีส่วนร่วมคิด โดยการประชุมแสดงความคิดเห็น การชักชวนผู้อื่นให้มาร่วมคิดจัดการป่าชุมชน การเป็นสมาชิกของคณะกรรมการป่าชุมชน การมีส่วนร่วมในการดำเนินการจัดการป่าชุมชน ส่วนใหญ่มีส่วนร่วมในการพัฒนาสภาพแวดล้อมของป่า การร่วมปลูกป่า การจัดตั้งอาสาสมัครดูแลป่า ร่วมทำป้ายคำขวัญเตือนใจให้อนุรักษ์ป่า การมีส่วนร่วมในการใช้ประโยชน์จากป่า ส่วนใหญ่คือการนำสมุนไพรจากป่ามาใช้รักษาโรค การใช้แหล่งน้ำ การหาอาหารจากป่าและการนำไม้มาทำที่อยู่อาศัย การมีส่วนร่วมในการดูแลรักษาป่า ส่วนใหญ่มีส่วนร่วมในการตรวจสอบผู้เก็บของป่า ผู้บุกรุกป่าร่วมตรวจสอบผู้ตัดไม้ทำลายป่า ผู้จับสัตว์ป่าที่หวงห้าม การเผาป่า ผู้บุกรุกป่า สำหรับการมีส่วนร่วมในการประเมินผล ได้แก่ การสอบถามความคิดเห็น การสังเกตความเป็นอยู่ชาวบ้านและการสังเกตปริมาณป่าและสัตว์ป่าที่พบเห็น