รูปแบบการพัฒนาการบริหารกิจการคณะสงฆ์ของเจ้าอาวาสในจังหวัดนครราชสีมา

Abstract

การวิจัยครั้งนี้เป็นการวิจัยและพัฒนา มีความมุ่งหมายเพื่อ 1) เพื่อศึกษาสภาพปัจจุบันการบริหารกิจการคณะสงฆ์ของเจ้าอาวาสในจังหวัดนครราชสีมา 2) เพื่อพัฒนารูปแบบการบริหารกิจการคณะสงฆ์ของเจ้าอาวาสในจังหวัดนครราชสีมา 3) เพื่อประเมินรูปแบบการบริหารกิจการคณะสงฆ์ของเจ้าอาวาสในจังหวัดนครราชสีมา ที่พัฒนาขึ้นโดยกำหนดวิธีดำเนินการวิจัยเป็น 3 ระยะ ได้แก่ระยะที่ 1 ศึกษาสภาพปัจจุบันการบริหารกิจการคณะสงฆ์ของเจ้าอาวาสในจังหวัดนครราชสีมาและร่างรูปแบบการบริหารกิจการคณะสงฆ์ของเจ้าอาวาส จากแหล่งข้อมูล 3 แหล่ง คือ 1) จากเอกสารงานวิจัยที่เกี่ยวข้อง 2) จากพหุกรณี วัดที่มีผลการดำเนินงานดีเด่น (Best – Practice) จำนวน 3 แห่ง 3) จากการสำรวจสภาพปัจจุบันการบริหารกิจการคณะสงฆ์ของเจ้าอาวาสในจังหวัดนครราชสีมา กลุ่มตัวอย่าง คือวัดในจังหวัดนครราชสีมา จำนวน 336 วัด ได้จาการสุ่มตัวอย่างแบบหลายขั้นตอน ผู้ให้ข้อมูล ได้แก่ เจ้าอาวาส ผู้ช่วยเจ้าอาวาส ไวยาวัจกร และพระลูกวัด อย่างละ 1 รูป รวมจำนวนทั้งสิ้น 1,344 รูป/คน ใช้แบบสอบถามแบบประมาณค่า 5 ระดับ ที่มีค่าความเชื่อมั่นเท่ากับ 0.92 ระยะที่ 2 พัฒนารูปแบบการบริหารกิจการคณะสงฆ์ของเจ้าอาวาสในจังหวัดนครราชสีมา โดยผู้เชี่ยวชาญจำนวน 10 รูป/ คน ซึ่งใช้การสนทนากลุ่ม เพื่อรวบรวมข้อมูลและกำหนดกรอบการสร้างรูปแบบ ซึ่งสะท้อนมุมองเกี่ยวกับหลักการ และแนวทางการสร้างรูปแบบ ระยะที่ 3 ประเมินรูปแบบ โดยทดลองใช้รูปแบบกับพระสงฆ์ระดับสังฆาธิการ ที่จำวัดอยู่ในเขตจังหวัดนครราชสีมา จำนวน 30 รูป โดยใช้วิธีสุ่มอย่างง่าย แบบบังเอิญหรือตามสะดวก เก็บข้อมูลโดยใช้แบบสอบถามก่อนและหลังการทดลอง และประเมินความเหมาะสม/ ความเป็นไปได้ของรูปแบบ โดยใช้แบบสอบถาม และกระบวนการเชิงประจักษ์ โดยผู้เชี่ยวชาญ จำนวน 7 รูป/คน สถิติที่ใช้ ได้แก่ ร้อยละ ค่าเฉลี่ย และค่าเบี่ยงเบนมาตรฐาน และการทดสอบสถิติค่าที (t-test) ผลการวิจัยพบว่า 1. สภาพปัจจุบันการบริหารกิจการคณะสงฆ์ของเจ้าอาวาสในจังหวัดนครราชสีมา ในภาพรวมมีการปฏิบัติอยู่ในระดับมาก โดยด้าน มีค่าเฉลี่ยสูงสุดได้แก่ ด้านสาธารณูปการ รองลงมาได้แก่ดานสาธารณสงเคราะห์ และด้านที่มีค่าเฉลี่ยการบริหารจัดการคณะสงฆ์ของเจ้าอาวาสน้อยที่สุดได้แก่ ด้านศาสนศึกษา และรูปแบบการพัฒนาการบริหารกิจการคณะสงฆ์ของเจ้าอาวาสในจังหวัดนครราชสีมา (ด้านศาสนศึกษา) ประกอบด้วย 5 มิติ คือ 1) ด้านความรู้ 2) การวิเคราะห์สภาพแวดล้อมและศักยภาพ 3) คิด วิเคราะห์ แยกแยะ 4) การสื่อสารอย่างสร้างสรรค์ และ 5) การมีส่วนร่วมในการดำเนินการ 2. รูปแบบการบริหารกิจการคณะสงฆ์ของเจ้าอาวาสในจังหวัดนครราชสีมา ที่สร้างขึ้นคือ คู่มือการพัฒนาการบริหารกิจการสงฆ์ของพระสังฆาธิการด้านศาสนศึกษา (แนวทางสำหรับผู้ให้การฝึกอบรม) รายละเอียดดังนี้ ส่วนที่ 1 หลักสูตรการอบรมพระภิกษุระดับสังฆาธิการ เพื่อพัฒนาการบริหารกิจการคณะสงฆ์ของพระสังฆาธิการ ด้านศาสนศึกษา ประกอบด้วย 6 ส่วน ได้แก่ 1) หลักการและเหตุผล 2) จุดมุ่งหมายของหลักสูตร 3) โครงสร้างของหลักสูตร 4) กิจกรรมการฝึกอบรม 5) กระบวนการฝึกอบรม 6) การวัดและประเมินผลการฝึกอบรม ส่วนที่ 2 คู่มือการพัฒนาการบริหารกิจการคณะสงฆ์ของพระสังฆาธิการ ด้านศาสนศึกษา (แนวทางสำหรับผู้ให้การฝึกอบรม) ประกอบด้วย 2 ส่วน ส่วนที่ 1 คำชี้แจงเกี่ยวกับการใช้คู่มือ ส่วนที่ 2 กิจกรรมการฝึกอบรม ส่วนที่ 3 การวัดและการประเมินผล 3. ผลจากการประเมินความเหมาะสม และการตรวจสอบความเป็นไปได้โดยผู้เชี่ยวชาญ พบว่า รูปแบบการบริหารกิจการคณะสงฆ์ของเจ้าอาวาสในจังหวัดนครราชสีมา ภาพรวมและรายด้านอยู่ในระดับมาก และผลการประเมินรูปแบบ โดยทดลองใช้กับพระสงฆ์ระดับสังฆาธิการ จำนวน 30 รูป พบว่ากลุ่มตัวอย่างมีความรู้เกี่ยวกับ การพัฒนาการบริหารกิจการคณะสงฆ์ ด้านศาสนศึกษาก่อนและหลัง การใช้รูปแบบ แตกต่างกันอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติที่ระดับ 0.05 กลุ่มตัวอย่างมีเจตคติต่อการพัฒนาการบริหารกิจการคณะสงฆ์ด้านศาสนศึกษา อยู่ในระดับมาก และมีคามพึงพอใจต่อรูปแบบอยู่ในระดับมาก