Abstract:
ในแวดวงวิชาการด้านภาษาและวรรณคดีไทย กล่าวได้ว่า กุสุมา รักษมณี เป็นบุคคลแบบอย่างผู้ได้สร้างสรรค์และเผยแพร่ผลงานวิชาการอันแสดงถึงความรอบรู้และลุ่มลึกในศาสตร์นี้อย่างสม่ำเสมอ หนังสือชุด กุสุมาวรรณนา เล่มที่ 1 ถึง 5 ได้แก่ สันสกฤตวิจารณา เส้นลีลาวรรณกรรม ปกรณัมนิทาน วรรณสารวิจัย และ วรรณนัยวินิจ ตามลำดับ คือชุดผลงาน อันเป็นหลักฐานเชิงประจักษ์ต่อคำกล่าวข้างต้น กระทั่ง พ.ศ. 2559 หนังสือ กุสุมาวรรณนา 6: วิวิธวารประพันธ์ ได้พิมพ์เผยแพร่สำหรับผู้ที่สนใจศาสตร์ด้านภาษาและวรรณคดีไทย จากข้อความบางส่วนในหน้าคำนำ โดย พลตรี หม่อมราชวงศ์ศุภวัฒน์ เกษมศรี แสดงให้เห็นว่าหนังสือนี้มีคุณประโยชน์ยิ่งต่อผู้ที่อยู่ในแวดวงภาษาและวรรณคดีไทย นอกจากให้ข้อความรู้ต่าง ๆ แล้ว ยังให้แนวทางการศึกษาค้นคว้าและวิเคราะห์ข้อมูลที่เหมาะควร ตลอดจนการศึกษาวรรณคดีของประเทศเพื่อนบ้านที่ส่งอิทธิพลต่อการสร้างสรรค์วรรณคดีไทย เพื่อเชื่อมโยงสู่การหาจุดเด่นหรืออัตลักษณ์ของวรรณคดีไทยให้เผยแพร่ สู่สากลได้ โดยในส่วนท้ายของคำนำได้สรุปไว้ว่า “ด้วยคุณค่าและความน่าอ่านทีได้กล่าวมานี้ ข้าพเจ้าจึงใคร่ขอยืมคำของอาจารย์กุสุมาเพื่อกล่าวถึงหนังสือเรื่อง กุสุมาวรรณนา 6: วิวิธวารประพันธ์ เป็นการสรุปว่าหนังสือเล่มนี้ให้ความอิ่มเอมอย่างยิ่งยวดแก่ผู้อ่านทั้ง “อิ่มปัญญา”และ “อิ่มอารมณ์” (Raksamani, 2559: ค)