บุคลาธิษฐาน : อุปลักษณ์ในมุมมองทางภาษาศาสตร์ปริชาน

Abstract

ย่อ บทความนี้มุ่งอธิบายแนวคิดเกี่ยวกับบุคลาธิษฐานซึ่งเป็นอุปลักษณ์ชนิดหนึ่งตามมุมมองทางภาษาศาสตร์ ปรชิานของเลคอฟฟแ์ละจอนหส์นั (Lakoff and Johnson, 1980) โดยรวบรวมตวัอยา่งถอ้ยคำาอปุลกัษณแ์บบบคุลาธษิฐาน มาประกอบการอธบิาย และจดัหมวดหมเู่ปน็มโนอปุลกัษณแ์บบตา่ง ๆ ขอ้มลูภาษาทนี่ำามาเปน็ตวัอยา่งประกอบการอธบิาย รวบรวมจากภาษาที่ใช้ในชีวิตประจำาวัน จากแหล่งข้อมูลภาษาหลายแหล่ง อาทิ ข่าวในหนังสือพิมพ์ ภาษาในสื่อ อเิลก็ทรอนกิส ์บทความทวั่ไป นติยสาร สารคด ีบทความวชิาการ รวมถงึใชค้ลงัขอ้มลูภาษาไทย Thai Concordance คน้หา ตัวอย่างของการใช้ภาษาไทยที่เกิดขึ้นจริงอีกด้วย จากการศึกษารวบรวม อุปลักษณ์แบบบุคลาธิษฐานที่พบในภาษาไทย สามารถจำาแนกออกเป็นกลุ่มใหญ่ ได้แก่ อุปลักษณ์ผู้มาเยือน อุปลักษณ์ครู/ผู้สั่งสอน อุปลักษณ์ปรปักษ์ อุปลักษณ์แพทย์ และอปุลกัษณเ์จา้นาย การศกึษาครงั้นแี้สดงใหเ้หน็วา่ผใู้ชภ้าษาไทยรบัร ู้เขา้ใจสรรพสงิ่ทเี่ปน็นามธรรมซงึ่ทำาความเขา้ใจได้ ยากโดยอาศยัประสบการณเ์กย่ีวกบัสงิ่ทมี่ชีวีติ โดยเฉพาะซงึ่เปน็สงิ่ทจี่บัตอ้งไดท้างกายภาพ และทำาความเขา้ใจไดง้า่ยกว