บุคลาธิษฐาน : อุปลักษณ์ในมุมมองทางภาษาศาสตร์ปริชาน

Abstract

บทความนี้มุ่งอธิบายแนวคิดเกี่ยวกับบุคลาธิษฐานซึ่งเป็นอุปลักษณ์ชนิดหนึ่งตามมุมมองทางภาษาศาสตร์ ปริชานของเลคอฟฟ์และจอนห์สัน (Lakoff and Johnson, 1980) โดยรวบรวมตัวอย่างถ้อยคำอุปลักษณ์แบบบุคลาธิษฐาน มาประกอบการอธิบาย และจัดหมวดหมู่เป็นมโนอุปลักษณ์แบบต่าง ๆ ข้อมูลภาษาที่นำมาเป็นตัวอย่างประกอบการอธิบาย รวบรวมจากภาษาที่ใช้ในชีวิตประจำวัน จากแหล่งข้อมูลภาษาหลายแหล่ง อาทิ ข่าวในหนังสือพิมพ์ ภาษาในสื่อ อิเล็กทรอนิกส์ บทความทั่วไป นิตยสาร สารคดี บทความวิชาการ รวมถึงใช้คลังข้อมูลภาษาไทย Thai Concordance ค้นหา ตัวอย่างของการใช้ภาษาไทยที่เกิดขึ้นจริงอีกด้วย จากการศึกษารวบรวม อุปลักษณ์แบบบุคลาธิษฐานที่พบในภาษาไทย สามารถจำแนกออกเป็นกลุ่มใหญ่ ได้แก่ อุปลักษณ์ผู้มาเยือน อุปลักษณ์ครู/ผู้สั่งสอน อุปลักษณ์ปรปักษ์ อุปลักษณ์แพทย์ และอุปลักษณ์เจ้านาย การศึกษาครั้งนี้แสดงให้เห็นว่าผู้ใช้ภาษาไทยรับรู้ เข้าใจสรรพสิ่งที่เป็นนามธรรมซึ่งทำความเข้าใจได้ ยากโดยอาศัยประสบการณ์เกี่ยวกับสิ่งที่มีชีวิต โดยเฉพาะซึ่งเป็นสิ่งที่จับต้องได้ทางกายภาพ และทำความเข้าใจได้ง่ายกว่า

This article aimed to explore the concept of personification as metaphor in Thai on the line of Lakoff and Johnson’s approach in cognitive linguistic. The data were collected from corpus of daily language usage, namely, online newspaper, magazine, dialogue including data from Thai Concordance Program. It is found from study that personification can be classified to several categories, namely, Arrival/ visitor Metaphor, Instructor Metaphor, Adversary Metaphor, Physician Metaphor and Master Metaphor. This study indicated that Thai language user perceived and understood the complicated abstract objects through experiences about life and humanity which were tangible and easily intelligible.