อุปลักษณ์เชิงรูปธรรม (Ontological Metaphor) ในภาษาไทย

Abstract

บทคัดย่อ

บทความนี้มุ่งนำเสนออุปลักษณ์เชิงรูปธรรม (ontological metaphor) ที่ปรากฏในภาษาไทยที่ใช้ในชีวิตประจำวัน โดยศึกษาจากกรอบแนวคิดของเลคอฟฟ์และจอนห์สัน (Lakoff and Johnson, 1980) เรื่อง “อุปลักษณ์วัตถุ-สสาร” (entity and substance metaphor) และ “อุปลักษณ์พื้นที่บรรจุ” (container metaphor) ข้อมูลที่ใช้ในการศึกษาได้แก่ข้อมูลภาษาไทยที่เกิดขึ้นจริงซึ่งได้รวบรวมไว้ในโปรแกรม Thai Concordance จากการศึกษาอุปลักษณ์วัตถุ-สสาร (entity and substance metaphor) ที่พบในภาษาไทย สามารถจำแนกออกเป็นกลุ่มใหญ่ ได้แก่ อุปลักษณ์วัตถุสิ่งของ อุปลักษณ์ตึก อุปลักษณ์เชือก อุปลักษณ์สะพาน และ อุปลักษณ์น้ำ (1) อุปลักษณ์วัตถุสิ่งของ จำแนกมโนอุปลักษณ์ได้เป็น [ภาระ คือ วัตถุสิ่งของ] [ความผิด คือ วัตถุสิ่งของ] [ความลับ คือ วัตถุสิ่งของ] [อธิปไตย คือ วัตถุสิ่งของ] [โอกาส คือ วัตถุสิ่งของ] [อำนาจ คือ วัตถุสิ่งของ] [ความรู้ คือ วัตถุสิ่งของ] [ศักดิ์ศรี คือ วัตถุสิ่งของ] [ตำแหน่ง คือ วัตถุสิ่งของ] (2) อุปลักษณ์ตึก จำแนกมโนอุปลักษณ์เป็น [สถิติ คือ ตึก] [เรทติ้ง คือ ตึก] (3) อุปลักษณ์เชือก พบมโนอุปลักษณ์ [ปัญหา คือ เชือก] [สัมพันธไมตรี คือ เชือก] (4) อุปลักษณ์สะพาน พบมโนอุปลักษณ์ [ความสัมพันธ์ คือ สะพาน] และ (5) อุปลักษณ์น้ำ พบมโนอุปลักษณ์ [อารมณ์ ความรู้สึกนึกคิด คือ น้ำ] ส่วนอุปลักษณ์พื้นที่บรรจุ (container metaphor) จำแนกมโนอุปลักษณ์ได้เป็น [ชีวิต คือ พื้นที่บรรจุ] [เวลา คือ พื้นที่บรรจุ] [สายตา คือ พื้นที่บรรจุ] [สมอง คือ พื้นที่บรรจุ] และ [จิตใจ คือ พื้นที่บรรจุ] การศึกษาครั้งนี้จะแสดงให้เห็นว่าผู้ใช้ภาษาไทยรับรู้-เข้าใจสรรพสิ่งที่เป็นนามธรรมซึ่งทำความเข้าใจได้ยากโดยอาศัยประสบการณ์เกี่ยวกับสิ่งที่เป็นรูปธรรมซึ่งทำความเข้าใจได้ง่ายกว่า

คำสำคัญ: อุปลักษณ์, อุปลักษณ์เชิงรูปธรรม, อุปลักษณ์วัตถุ-สสาร, อุปลักษณ์พื้นที่บรรจุ

Abstarct

According to the data, entity and substance metaphor can be categorized to serveral groups namely, Material metaphor, Building metaphor, String metaphor, Bridge metaphor and Water metaphor. In terms of material metaphor, there were conceptual metaphors namely [UNDERTAKING IS MATERIAL]; [MISTAKE IS MATERIAL]; [SECRET IS MATERIAL]; [SOVEREIGNTY IS MATERIAL]; [OPPORTUNITY IS MATERIAL]; [POWER IS MATERIAL]; [KNOWLEDGE IS MATERIAL]; [DIGNITY IS MATERIAL]; [POSITION IS MATERIAL]. (2) Building metaphor – consisted of conceptual metaphors namely [STATISTIC IS BUILDING]; [RATING IS BUILDING]. (3) String metaphor –consisted of conceptual metaphors namely [TROUBLE IS STRING]; [RELATION IS STRING]. (4) Bridge metaphor – consisted of concept namely [RELATION IS BRIDGE]. (5) Water metaphor – consisted of conceptual metaphors namely [EMOTION/ SENTIMENT IS WATER]. In terms of container metaphor, there were several conceptual metaphors namely [LIFE IS CONTAINER]; [TIME IS CONTAINER]; [EYESIGHT IS CONTAINER]; [BRAINS IS CONTAINER]; [MIND IS CONTAINER]. This study showed that Thai language user perceived and understand an abstract objects -which were complicated to comprehend through experiences with concrete objects- which were easier to understand.

Keywords: metaphor, ontological metaphor, entity and substance metaphor, container metaphor