งานวิจัยเรื่องนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาแนวคิดของครูภูมิปัญญาท้องถิ่นด้านวรรณกรรมรอบลุ่มทะเลสาบสงขลา
โดยเก็บข้อมูลภาคเอกสารและภาคสนามด้วยวิธีการสัมภาษณ์เชิงลึกครูภูมิปัญญาท้องถิ่นที่เกิดและพำนักในพื้นที่รอบลุ่ม
ทะเลสาบสงขลา พิจารณาจากการได้รับการยกย่องเชิดชูจากสังคมให้เป็น “ครูภูมิปัญญา หรือ “ผู้ทรงภูมิปัญญา”ที่เกี่ยวข้อง
กับวรรณกรรมในฐานะผู้เรียนรู้ ผู้สร้างงาน และผู้ถ่ายทอดสืบไป และวิเคราะห์ผลงานด้านวรรณกรรมของครูภูมิปัญญา
แต่ละท่านเพื่อใช้ประกอบข้อมูลให้สมบูรณ์ยิ่งขึ้น ผลจากการศึกษาสรุปได้ว่า แนวคิดของครูภูมิปัญญาไทยด้านวรรณกรรม
มีความสัมพันธ์กับภูมิปัญญาไทยกล่าวคือ แนวคิดแสดงความสัมพันธ์ระหว่างมนุษย์กับธรรมชาติ ได้แก่ธรรมชาติมีอิทธิพล
ต่อวิถีชีวิตมนุษย์ และการเห็นคุณค่าของธรรมชาติ แนวคิดแสดงความสัมพันธ์ระหว่างคนกับสิ่งเหนือธรรมชาติ ได้แก่ ความเชื่อ
ความศรัทธาเรื่องเทพเจ้าและฤๅษี ความเชื่อความศรัทธาเรื่องพระพุทธเจ้าในฐานะเทพเจ้า และความเชื่อความศรัทธาครู
หมอทวด หรือวิญญาณศักดิ์สิทธิ์ และ แนวคิดแสดงความสัมพันธ์ระหว่างมนุษย์กับสังคมได้แก่ ความกตัญญูกตเวทีต่อ
ครอบครัว เครือญาติ ครูบาอาจารย์และผู้มีพระคุณ การทำดีได้ดีทำชั่วได้ชั่วและการไม่หลงลืมรากเหง้าของตน แนวคิดครู
ภูมิปัญญาทั้งสามด้านไม่ได้จำแนกออกจากกันเด็ดขาด หากแต่มีความเชื่อมโยงถึงกัน อีกทั้งมีความสอดคล้องกับวิถีชีวิต
ชุมชน และความเป็นท้องถิ่นภาคใต้
This research aimed to study the concepts of the local wisdom teachers in literature, living
around the Songkhla Lagoon’s areas. For the data collection, the key informants who were born and had
lived in the areas were profoundly interviewed and their literary works were studied. These informants had been praised as being “local wisdom teachers”
or “local scholars” in literature and also regarded
as literary learners, creators and transmitters. The
research findings revealed that there were three
major concepts of the local wisdom teachers which
related to common Thai wisdoms embedded in
their literary works. The first concept showed the
relationship between human beings and nature.
It focused on the influence of nature on human’s
way of life and realized the value of nature. The
second concept was the relationship between
humans and the supernatural beings. It reflected
the beliefs and faith in God and hermit, Buddha,
and ancestral spirits. The last concept was the
relationship between human beings and their
society. It depicted gratitude to the families,
relatives, teachers and obligating people, humans’
reaping what they sow, and the recognition of
their roots. These three major concepts were
inseparable but closely related to one another
and relevant to the communities’ way of life and
the local uniqueness of the South.
