การวิจัยเรื่อง แนวทางการพัฒนาโจทย์วิจัยที่มาจากความต้องการของชุมชนบ้านเสม็ด ตำบลหนองเต็ง อำเภอกระสัง จังหวัดบุรีรัมย์ มีวัตถุประสงค์ คือ 1. เพื่อศึกษาความต้องการในการแก้ไขปัญหาของชุมชนบ้านเสม็ดผ่านกระบวนการพัฒนาโจทย์วิจัยระหว่างนักวิชาการกับคนในชุมชน 2. เพื่อค้นหาเทคนิควิธีการให้ได้มาซึ่งโจทย์วิจัยระหว่างนักวิชาการและคนในชุมชนบ้านเสม็ด ตำบลหนองเต็ง อำเภอกระสัง
จังหวัดบุรีรัมย์ และ 3. เพื่อพัฒนาโจทย์วิจัยให้เป็นข้อเสนอโครงการวิจัยร่วมกับชุมชนบ้านเสม็ด อำเภอกระสัง จังหวัดบุรีรัมย์
ผลการศึกษา พบว่า การจัดเวทีพัฒนาโจทย์วิจัยครั้งที่ 1 “ชวนคิด ชวนคุย” ค้นหาประเด็นวิจัย ทีมวิจัยใช้เครื่องมือการสนทนาพูดคุย การแลกเปลี่ยนเรียนรู้ โดยตั้งคำถามว่า สิ่งดีๆ ที่มีอยู่ในชุมชน โดยเขียนการแผนที่ความคิด (Mind Map) เป็นการวาดแผนผังเชื่อมโยงความคิด และมีการแยกย่อยของแต่ละสถานการณ์ปัญหา เพื่อทำให้คนในชุมชนมองเห็นการเชื่อมโยงของแต่ละประเด็น พบว่า ภายในชุมชนบ้าน
เสม็ดมีกลุ่มอาชีพต่างๆ หลากหลาย หลังฤดูกาลทำนา ได้แก่ กลุ่มทำกระถางต้นไม้ กลุ่มทำปุ๋ย กลุ่มทำเกษตร กลุ่มเลี้ยงปลา กลุ่มเลี้ยงกบ และเพาะปลูกพืชผักสวนครัวเมื่อประชาชนปลูกผักมากขึ้น ส่งผลให้ผลผลิตล้นตลาด และประสบปัญหาวัชพืชทำลายผลผลิตทางการเกษตร ในที่สุดประชาชนจำนวนมากตดั สนิ ใจเลิกทำ เนื่องจากขาดความรู้ในการจัดการเรื่องผลผลิตและการกำจัดวัชพืชการพัฒนาโจทย์วิจัยครั้งที่ 2 “คุยซํ้า ยํ้าคิดพิชิตโจทย์วิจัย” ทีมวิจัยใช้วิธีการตั้งประเด็นคำถามค้นหาทุนเดิมและศักยภาพของชุมชน เป็นการทบทวน หรือ ตรวจสอบข้อมูลเดิมที่ได้พูดคุยกันในการพัฒนาโจทย์ครั้งแรก พบว่า ชุมชนบ้านเสม็ดมีความอุดมสมบูรณ์ของทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อมอย่างมาก ประชาชนบ้านเสม็ดก็เข้าไปใช้ประโยชน์จากพื้นที่ป่าริมแม่นํ้าชี ได้แก่ หาฟืน เก็บเห็ด ขุดมัน หาสัตว์ป่า แต่ในปัจจุบันสภาพแวดล้อม
ป่าเริ่มมีการเปลี่ยนแปลงจากเดิมอย่างเห็นได้ชัด มีปัญหาการบุกรุกพื้นที่ป่าริมแม่นํ้าชีมากขึ้นเวทีการพัฒนาโจทย์วิจัยครั้งที่ 3 “ทบทวนโจทย์ ค้นหาประโยชน์ร่วมของชุมชน” เป็นการตรวจสอบข้อมูลที่ได้จากเวทีครั้งที่ 1 และเวทีครั้งที่ 2เพื่อค้นหาแนวทางการสร้างความร่วมมือ และได้
ชื่อโจทย์วิจัยที่มาจากความต้องของชุมชน การพัฒนาโจทย์วิจัยครั้งที่ 3 ใช้เครื่องมือที่จะช่วยให้งานข้อมูลเกี่ยวกับการบุกรุกทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อมได้ชัดเจน คือ การทำแผนที่ดินเดินดิน และแผนที่ทรัพยากรรอบหมู่บ้าน เพื่อทำการวิเคราะห์
ข้อมูลทางกายภาพ (Physical Space) ให้เห็นสภาพการณ์เปลี่ยนแปลงในภาพรวม จนได้โจทย์วิจัยร่วมกันว่า “กระบวนการเสริมสร้างชุมชนจัดการตนเองบนฐานทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อมของชุมชน” เพราะที่ผ่านมาชุมชนยังไม่สามารถจัดการคน องค์กร ทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อมและอาชีพของชุมชนได้ จำเป็นอย่างยิ่งที่จะต้องค้นหากลไกในการขับเคลื่อนการทำงาน เน้นการมีส่วนร่วมของชุมชน
This research aimed to 1) study the needs for solutions of Samet Village Community through the developing research problem process between scholars and people of the community; 2) seek the techniques to obtain a research problem between scholars and villagers of Samet Village, Nong Teng Subdistrict, Krasang District, Buriram Province; 3) develop research problem as participatory research proposal in cooperation with the Community. The research results were as
follows: In the first forum of developing research problems ‘To Think To Talk’ to find out the research points, the research team used conversation and knowledge sharing as means by asking what goodness the community has through mind map writing which was the drawing of opinion- related diagram. Each problem was subdivided to make the community understand the relation of each issue. It was found that there were various professional groups that come from different jobs in Samet Village after the rice season: making flowerpot group, producing fertilizer group, feeding fish group, feeding frog
group, and planting home-grown vegetable. When more people planted vegetable, the products were oversupply. Also, there was the problem of weed destroying the agricultural products. Consequently, many people finally quitted their extra jobs because they lacked the knowledge in product management and weeding. In the second forum of developing
research problems ‘Talk Again, Think Again, Obtaining Research Problems’, the research team used the means of setting questions by asking about original capital and potential of the community for the revision or checking the previous information obtained from the first forum. The findings showed that Samet Village was rich in natural resources and environment. The villagers used the forest area beside the Chi River for firewood, mushroom, sweet potatoes and wild animals. However, the condition of the today forest was dramatically changing from the more encroachment. The third forum of developing research problems ‘Revising Research problems, Seeking for a Community Mutual Benefits’, was checking the information obtained from the first and the second forum to find guidelines for cooperation and get the title of research problem from the
needs of the community. The instruments used for gathering information on the clearly encroachment of natural resources and environment were making a map of the earth and a map of resources around the village for physical space analysis to see
the overall situation changed. Finally, the co-research problem ‘The Process of Promoting Self-managed Community on Community Natural Resources and Environment’ appeared because the community could not manage about man,
organizations, natural resources and environment, and community’s careers in the past time. Therefore, it was necessary to seek mechanism in propelling working which emphasized on the community participation.
