ยุ้งข้าวของชาวนาไทยเรามีภูมิปัญญาที่ซ่อนเร้นอยู่ภายในมากมายหากแต่ว่าปัจจุบันชาวกำลังหันไปทำเกษตรกึ่งอุตสาหกรรมหรือเกษตรพันธสัญญาโดยไม่ต้องอาศัยยุ้งข้าวในการเก็บรักษา ประกอบกับเยาวชนคนรุ่นใหม่หันไปประกอบอาชีพในภาคอุตสาหกรรมและภาคบริการแทนภาคเกษตรกรรมส่งผลให้เราลืมองค์ความรู้บทบาทและคุณค่าที่ถูกซ่อนเร้นอยู่ภายในยุ้งข้าวเกือบหมดสิ้นดังนั้นการศึกษานี้
จึงมีวัตถุประสงค์คือ ศึกษาภูมิปัญญาและคติความเชื่อของชาวไทยที่มีต่อยุ้งข้าว ศึกษารูปแบบและที่ตั้งของยุ้งข้าวในบริเวณบ้านอาศัย ศึกษาความสัมพันธ์ระหว่างภูมิปัญญาในการเก็บข้าวกับรูปแบบและที่ตั้งของยุ้งข้าวในบริเวณบ้านด้วยวิธีการ สัมภาษณ์เชิงลึกกับปราชญ์ชาวบ้าน หมอธรรม (ผู้นำในการทำพิธีกรรมต่างๆ ในชุมชน) การทำเวทีเสวนากลุ่มย่อยกับผู้เฒ่าหรือผู้อาวุโสในหมู่บ้าน การสำรวจพื้นที่ตัวแทนในทุกภูมิภาคด้วยภาพถ่ายทางอากาศและลงสำรวจพื้นที่จริงแล้วนำข้อมูลที่ได้มาสังเคราะห์แยกแยะแบบตารางความสัมพันธ์และการแจกแจงความถี่ ผลการศึกษา พบว่า
ภูมิปัญญาในการเก็บข้าวของชาวไทยมีอยู่ 2 ลักษณะ คือการเก็บเป็นเมล็ดข้าวเปลือกพบได้ทั่วไปและการเก็บเป็นรวงข้าว พบมากแถวภาคใต้ของไทยประกอบกับการขนข้าวจากไร่นาเข้ามาเก็บในยุ้งมีพัฒนาการมาอย่างต่อเนื่องจากเกวียนมาสู่รถจึงส่งผลให้ตัวเรือนยุ้งข้าวยกใต้ถุนสูงเพื่อป้องกั้นความชื้น จากดินมาสู่ข้าวผนังบุด้วยวัสดุ 2 ประเภทคือไม้ไผ่จักสาน แล้วทาด้วยเปื๊อ (มูลวัว ควายผสมดินจอมปลวกและน้ำ) คุณสมบัติของเปื้อนี้ป้องกันปลวกเข้ามากินเมล็ดข้าว และไม้จริงตีชิดกันเป็นแนวตั้งหรือแนวนอนก็ได้โดยให้คร่าว อยู่ด้านนอก อุดรูด้วยยางไม้จากต้นยาง ส่วนขนาดของยุ้งข้าวแต่ละแห่งจะไม่ค่อยแตกต่างกันคือมีขนาดอยู่ระหว่าง 2-3 เมตร x 2-3 เมตรต่อช่วงเสา จะแตกต่างกันตรงช่วงเสามีมากน้อยขึ้นอยู่กับที่นามีมากหรือน้อย สิ่งที่พบคล้ายกันคือการหันประตูยุ้งข้าวไปในทิศที่ใกล้เคียงกันคือไม่นิยมหันไปทิศเหนือและทิศตะวันออกเนื่องจากชาวไทยบางส่วนเชื่อว่าทิศเหนือเป็นทิศดาวช้างซึ่งช้างเป็นสัตว์ใหญ่กินมากและทิศตะวันออกจะทำให้ข้าวออกจากยุ้งทำให้กินไม่อิ่มไม่พอ
ดังนั้นจึงพบว่าประตูยุ้งจะหันไปทางทิศตะวันตกและทิศใต้เท่านั้น ส่วนในด้านของการกำหนดตำแหน่งที่ตั้งยุ้งข้าวในบริเวณบ้านนั้นจะต้องตั้งยุ้งข้าวให้ห่างจากตัวเรือนพักอาศัยอย่างน้อยเท่ากับความยาวของตัวเรือนพักอาศัย และจะต้องตั้งเยื้องกับตัวเรือนพักอาศัยเสมอห้ามตั้งในตำแหน่งที่ตรงกับตัวเรือนพักอาศัยเนื่องจากในฤดูหนาวลมจะแรงจะพัดเอาฝุ่นและไรข้าวมาสู่คนที่อาศัยอยู่ในเรือนซึ่งจะส่งผลให้คนในเรือนเจ็บไข้ได้ป่วยทำให้ไม่สามารถออกไปทำมาหากินเป็นปกติได้
Thai farmers’ rice barns have plenty of wisdom hidden inside. However, nowadays farmers have changed from doing the traditional farming into semi industrial agriculture or contract farming without using or relying on the rice barns for the storage. Moreover, the new generation people or the youth are interested in having their jobs in industrial or hospitality careers instead of careers in agriculture. Therefore, the body of knowledge, roles, and values hidden inside the rice barns are being forgotten. The objectives of this research study were to examine the wisdom and beliefs of Thai farmers towards the rice barns, to investigate the patterns and locations of the rice barns in the residential area, and to study the relationship between wisdom in rice storage and patterns and locations of the rice barns in the housing area by conducting in-depth interviews with local wisdom intellectuals and “Mo-Tham” or local healers (the leaders in conducting ceremonies in the community), conducting focus group discussions with elderly or senior citizens in the village, conducting surveys in every regions using aerial photography as well as conducting the actual field surveys. The collected data were synthesized, categorized by utilizing the relationship and frequency distribution tables. The results from the study showed that the wisdom in rice storage of the Thai farmers consisted of 2 characteristics: the rice barns are for storing the paddy grains which can be seen in general and for storing the rice stalks which can be found mostly in the southern region of Thailand. Moreover, the method for transporting the rice from the rice fields to the rice barns has been developed continuously. The carts have been replaced with the trucks. Therefore, the basements of the rice barns were raised high in order to protect the rice from the humidity/moisture from the ground. The walls covered with 2 types of materials, namely woven bamboos covered with “Pue” (cattle dung mixed with anthill soil and water). The characteristic of “Pue” is to protect the rice barns from the termites coming inside to eat the paddy grains, and hardwood for making either the vertical or horizontal walls by having the lightweight structure outside and covered the holes with resin from rubber trees. The size of the rice barns in each region was not different: 2-3 meters x 2-3 meters per pole range. The difference was the pole range. The numbers of pole range depended on the size of the rice fields. The similarity found in the study was the rice barns were built facing the similar directions. Some Thai farmers did not like to build the rice barns facing north ‘Nua” and east “Tawan Ork” direction. They believed that the north direction is the elephant star direction. The elephants are big and eat a lot. And they also believed that the east direction having the word “Ork” means “out or going away”. The rice would not stay in the rice barns. Therefore, there was not enough rice for consumption. Thus, it was found that most of the rice barns were built facing only the west and south direction. In terms of determining the locations of the rice barns inside the housing area, the rice barns must be located far away from the house at least a house length and it must not be
located opposite to the house because in the winter time, the wind would blow dust and rice mites into the house caused the health problems to the people living inside the house. Therefore, they could not go out and work as normal.
